Ubezpieczenia przez Internet

czwartek, 19 maja 2011

Koszty leczenia

Autorem artykułu jest Iwona Wilczewska

Zgodnie z art.444§1 k.c. w razie uszkodzenia ciała lub wywołania
rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego
powodu koszty. Na żądanie poszkodowanego zobowiązany do
naprawienia szkody powinien wyłożyć z góry sumę potrzebną na koszty
leczenia, a jeżeli poszkodowany stał się inwalidą, także sumę potrzebną
na koszty przygotowania do innego zawodu.
Zakres kosztów leczenia podlegających zwrotowi jest wyznaczony
uzasadnionymi potrzebami poszkodowanego. Koszty leczenia stanowią
istotną pozycję, jeżeli leczenie poszkodowanego trwa dłuższy czas.
Naprawienie szkody obejmuje w szczególności zwrot wszelkich
wydatków związanych z samym leczeniem i rehabilitacją, jak i koszty
opieki niezbędnej w czasie procesu leczenia oraz inne dodatkowe koszty
związane z doznanym uszczerbkiem.
W pierwszej kolejności poszkodowany powinien korzystać z
bezpłatnej służby zdrowia. Jednak w niektórych przypadkach zasadny
jest zwrot kosztów poniesionych poza publiczna służbą zdrowia, np. gdy
zalecona przez lekarza usługa jest niedostępna lub wymaga długiego oczekiwania. Potwierdza to SN w swoim orzeczeniu17,w którym
stwierdza: w sytuacji konkretnego zagrożenia całkowitą ślepotą
szukanie pomocy i porady u wybitnych specjalistów oraz w znanym
zakładzie leczniczym nie może być uznane za zbędne, obowiązek więc
zwrócenia związanych z tym wydatków objęty jest przepisem art.444§1
k.c.
Do kosztów tych należą także wydatki związane z przewozem
chorego do szpitala i na zabiegi, koszty zabiegów rehabilitacyjnych,
wydatki na lekarstwa, koszty specjalnej opieki i pielęgnacji. Fakt
ponoszenia całego ciężaru opieki nad poszkodowanym w czasie leczenia
i rehabilitacji przez członków rodziny nie zwalnia osoby
odpowiedzialnej od zwrotu kwoty obejmującej wartość tych
świadczeń18.
Do kosztów związanych z leczeniem należy zaliczyć także wydatki
ponoszone w związku z koniecznością odpowiedniego odżywiania. Tak
też SN w swoim orzeczeniu: zwrot wydatków na podawanie choremu
bardziej wyszukanych potraw, większej ilości owoców, słodyczy itp.,
choćby z punktu widzenia lekarskiego chory nie wymagał specjalnej
diety, znajduje usprawiedliwienie w art. 444 § 1 k.c., chyba że byłyby
wyraźne zalecenia lekarskie nakazujące ograniczenie diety19.
W skład kosztów wynikłych z powodu uszkodzenia ciała lub
wywołania rozstroju zdrowia, wchodzą nie tylko koszty leczenia
w ścisłym tego słowa znaczeniu, lecz także wydatki związane
z odwiedzinami chorego w szpitalu przez osoby bliskie. Odwiedziny te są niezbędne zarówno dla poprawy samopoczucia chorego
i przyspieszenia w ten sposób leczenia, jak i dla kontaktu rodziny
z lekarzami w celu uzyskania informacji i wskazówek o zdrowiu
chorego i jego potrzebach. Odnosi się to zwłaszcza, gdy
poszkodowanym jest dziecko i gdy chodzi o wizyty jego rodziców – teza
orzeczenia SN20.
Koszty objęte kompensacją muszą być uzasadnione ze względu na
rodzaj i rozmiary poniesionego uszczerbku. Nie jest jednak górnym
pułapem kompensacji z tytułu kosztów leczenia zakres świadczeń, które
zazwyczaj objęte są nieodpłatną opieką medyczną w ramach
ubezpieczenia społecznego – np. uzasadnione jest żądanie zwrotu
wydatków na lekarstwa spoza listy leków objętych ulgą lub kosztów
niezbędnych zabiegów medycznych, które wobec braku faktycznych
możliwości ich przeprowadzenia w ramach sektora publicznej służby
zdrowia musiały być przeprowadzone w sektorze prywatnym21. W takim
wypadku należy wykazać, iż celowe jest stosowanie takich metod
leczenia, zabiegów lub środków leczniczych, które nie wchodzą
w zakres świadczeń z tytułu ubezpieczenia społecznego – tak SN
w swoim orzeczeniu z dnia 26.11.1991 r.22
Do kosztów leczenia na należą koszty pojazdu inwalidzkiego,
jeżeli nie jest on konieczny do kompensowania kalectwa osoby
poszkodowanej, a w szczególności do kontynuowania pracy zarobkowej
wykonywanej przed wypadkiem23. Wydatki poniesione na leczenie poszkodowanego podlegają
kompensacji bez względu na to, czy okazały się skuteczne i przyniosły
oczekiwane rezultaty, czy też nie.
Zwrot kosztów leczenia należy się poszkodowanemu, a jeżeli
poszkodowany jest osobą małoletnią, to w jej imieniu zwrotu może
żądać przedstawiciel ustawowy. Osoba trzecia, nawet kiedy takie koszty
wyłożyła nie może żądać ich zwrotu.24
Obowiązek zwrotu dotyczy wydatków rzeczywiście poniesionych.
Jednak na żądanie poszkodowanego zobowiązany do naprawienia
szkody powinien z góry wyłożyć sumę potrzebną na koszty leczenia.
Uprawnienia tego nie wyłącza okoliczność, że poszkodowany może sam
ponieść te wydatki.
Jeżeli poszkodowany stał się inwalidą może on żądać od
zobowiązanego wyłożenia sumy potrzebnej na koszty przygotowania do
innego zawodu. Kodeks cywilny nie normuje zagadnienia, w jakiej
formie zobowiązany do naprawienia szkody powinien wyłożyć sumę
potrzebną na koszty przygotowania do innego zawodu. Stosownie do
charakteru przygotowania do innego zawodu i odpowiednio do wielu
innych okoliczności poszczególnego wypadku wyłożona suma może
mieć charakter jednorazowy, może tez być celowe w interesie dłużnika i
wierzyciela przyznanie jej w formie świadczeń periodycznych.25
Zwrot kosztów przygotowania do nowego zawodu nie należy się,
gdy poszkodowany już po wypadku podejmuje i kończy naukę zawodu, którego ze względu na wywołane wypadkiem inwalidztwo nie może
wykonywać.26

17 Orzeczenie SN z dn. 26.06.1969r., II PR 217/69, OSN 1970, poz.50.
18 Orzeczenie SN z dn. 4.03.1969 r., I PR 28/69, OSN 1969/12, poz. 229.
19 Orzeczenie SN z dn. 19.06.1975 r., V PRN 2/75, OSN 1976/4, poz. 70.
20 Orzeczenie SN z dn. 7.10.1971 r., II CR 427/71, OSPiKA 1972/6, poz. 108.
21 M. Safian (w:) Kodeks cywilny. Tom I. Komentarz, (red. K. Pietrzykowski), Warszawa 2002,
s. 1019.
22 Orzeczenie SN z dn. 26.11.1991 r., III APr 75/91, OSAiSN 1992/6, poz. 38.
23 Orzeczenie SN z dn. 16.01.1981 r., I CR 455/80, OSN 1981/10, poz. 193.
24 Orzeczenie SN z dn. 11.08.1972 r., I CR 246/72, niepubl.
25 Orzeczenie SN z dn. 10.02.1970 r., II CR 7/70, niepubl.
26 Orzeczenie SN z dn. 28.01.1970 r., II CR 634/69, OSNCP 1970/12, poz.227.
www.odszkodowania24.eu

---

Odszkodowania powypadkowe

Iwona Wilczewska

Artykuł pochodzi z serwisu www.Artelis.pl

Krąg osób uprawnionych do żądania odszkodowania

Autorem artykułu jest Iwona Wilczewska

Roszczenie z art. 446 § 3 k.c. przysługuje „najbliższym członkom
rodziny zmarłego”. Należy do nich zaliczyć takie osoby, których
sytuacja życiowa kształtowała się w pewnej zależności od zmarłego.
Chodzi tu zatem w pierwszej kolejności o małoletnie lub niesamodzielne
dzieci i małżonka, pozostających ze zmarłym we wspólnym ognisku rodzinnym. Istotne jednak jest to, że o tym, kto jest najbliższym
członkiem rodziny zmarłego, decyduje układ faktyczny stosunków
rodzinnych pomiędzy zmarłym a tymi osobami53.
Jak wynika z treści art. 446 § 3 k.c. uprawniony musi być
członkiem rodziny. Chodzi tu o pojęcie rodziny, jako pewnej komórki
związanej zarówno więzami uczuciowymi, jak i wspólnością
gospodarczą, gdyż tylko członkowie takiej komórki mogą odczuć
znaczne pogorszenie swej sytuacji życiowej wskutek zgonu
poszkodowanego. Ocena, kto jest najbliższym członkiem rodziny, zależy
od okoliczności, niekoniecznie za takiego członka rodziny uznany być
musi najbliższy krewny. Decydować tu będzie bliskość kontaktu danego
członka rodziny ze zmarłym, stopień łączących ich uczuć, powiązania
gospodarcze. Te elementy przeważają nad bliskością pokrewieństwa54.
Także SN w swoim orzeczeniu55 wyjaśnił, że konkretyzacja tego, kto jest
w danym wypadku najbliższym członkiem rodziny, należy do sądu
orzekającego.
Zgodnie z tym stanowiskiem macocha może być uznana za osobę
będącą najbliższym członkiem rodziny zmarłego, gdy uzasadniają to
pozytywnie ocenione w świetle zasad współżycia społecznego stosunki
łączące macochę i pasierba. Zapatrywanie to umacnia wprowadzenie
w art. 144 k.r.o. wzajemnych obowiązków alimentacyjnych między
pasierbem a macochą.
Do osób uprawnionych można też zaliczyć wnuka, gdy był on
wychowywany i utrzymywany przez dziadków. Potwierdza to SN w orzeczeniu z dnia 5.08.1970 r.56, w którym stwierdza: jeżeli dziecko
pozamałżeńskie było wychowywane i utrzymywane przez dziadków, to
okoliczność, że matka żyje i jest zdolna do alimentacji dziecka, nie stoi
na przeszkodzie do uznania, iż śmierć dziadka znacznie pogorszyła
sytuację życiową dziecka, oraz do zasądzenia na rzecz tego dziecka
odszkodowania przewidzianego w art. 446 § 3 k.c.
Osobą uprawnioną jest też dziecko poczęte w chwili śmierci ojca,
ale urodzone po jego śmierci. Nasciturus ma warunkową zdolność
prawną i jeśli urodzi się żywe musi być traktowane na równi z dziećmi
urodzonymi przed śmiercią ojca. Nie ulega wątpliwości, że wskutek
śmierci ojca nastąpiło znaczne pogorszenie jego sytuacji57.
Dyskusyjna jest w doktrynie możliwość przyznania
odszkodowania konkubinie, wychowankom zmarłego, jego narzeczonej.
Jedni autorzy uważają, że do rodziny w rozumieniu przepisu art. 446 § 3
k.c. należy też zaliczyć wychowanków, narzeczoną, konkubinat, jeżeli
ma on charakter dostatecznej trwałości i cechuje się dostatecznie silną
wspólnością gospodarczą. Natomiast inni twierdzą, że do rodziny nie
należy: konkubinat, wychowankowie zmarłego, narzeczona i z tego
względu nie są oni osobami uprawnionymi na podstawie art. 446 § 3 k.c.

53 G. Bieniek (w:), op. cit., s. 423.
54 S. Garlicki, op. cit., s. 474.
55 Orzeczenie SN z dn. 10.12.1969, III PRN 88/69, OSNCP 1970/9, poz. 160.
56 Orzeczenie SN z dn. 5.08.1980 r., II CR 313/70, OSNCP 1971/3, poz. 56.
57 Orzeczenie SN z dn. 4.04.1996 r., II PR 139/66, OSNCP 1966/9, poz. 158.
www.odszkodowania24.eu

---

odszkodowanie

Iwona Wilczewska

Artykuł pochodzi z serwisu www.Artelis.pl

Odszkodowanie na rzecz najbliższych członków rodziny

Autorem artykułu jest Iwona Wilczewska

A. Przesłanki przyznania odszkodowania na rzecz najbliższych
członków rodziny
Podstawową przesłankę przyznania odszkodowania z art. 446 § 3
k.c. stanowi znaczne pogorszenie sytuacji życiowej najbliższych
członków rodziny zmarłego. W swoim orzeczeniu z dnia 26.10.1970 r.44
SN podał następującą dyrektywę do określenia istnienia tej przesłanki.
Aby uznać czy żądanie odszkodowania z art. 446 § 3 k.c. jest
uzasadnione, sąd powinien ustalić, jaka była sytuacja życiowa rodziny
zmarłego przed jego śmiercią a następnie zbadać czy wskutek tego
zdarzenia nastąpiło znaczne pogorszenie sytuacji życiowej. Pojęcie
znacznego pogorszenia sytuacji życiowej jest bardzo szerokie, dlatego
SN w orzeczeniu45 wyjaśnia, że przy określaniu pogorszenia się sytuacji
życiowej właśnie ze względu na szerokość tego pojęcia należy brać pod
uwagę wszystkie okoliczności. Pogorszenie sytuacji życiowej polega nie
tylko na pogorszeniu obecnej sytuacji materialnej, lecz także na utracie
realnej możliwości polepszenia warunków życia. Jak wskazuje SN w swoim orzeczeniu46 śmierć dorastającego
syna, na którego pomoc rodzice mogli liczyć w przyszłości, przy
uwzględnieniu zwłaszcza ich skromnych warunków materialnych oraz
ich wieku wyłączającego posiadanie nowego potomstwa, stanowi dla
rodziców znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej i uzasadnia
przyznanie im odszkodowania przewidzianego w art. 446 § 3 k.c.
Natomiast śmierć małego dziecka stanowi szczególnie ciężką
krzywdę moralną dla rodziców, jednak nie pogarsza ich sytuacji
życiowej – tak SN w orzeczeniu z dnia 2.03.1964 r.47 Obecnie SN
w wyroku z dnia 15.10.2002 r.48 zmienił swoje dotychczasowe
stanowisko i stwierdził: śmierć małoletniego dziecka może stanowić
przyczynę znacznego pogorszenia sytuacji życiowej jego rodziców, nie
tylko wtedy, gdy wywołała aktualny uszczerbek materialny, ale także
wówczas, jeżeli ich cierpienie psychiczne osłabiły aktywność życiową,
powodując utratę możliwości polepszenia warunków życia w przyszłości
lub konieczność niekorzystnego ograniczenia planów życiowych.
Znaczne pogorszenie sytuacji życiowej ma miejsce niewątpliwie
w razie utraty małżonka, ojca lub matki przez małoletnie dzieci. W tym
przypadku, jeżeli nawet świadczenia podstawowe zmarłego na rzecz
najbliższych członków rodziny zostaną zrekompensowane zgodnie z art.
446 § 2 k.c., to jednak pozostanie rozległa dziedzina utraty świadczeń
z zakresu wzajemnej pomocy, opieki, wychowania itp., których
w ramach art. 446 § 2 k.c. pokryć nie moŜna49. Podobną tezę sformułował SN w orzeczeniu z dnia 6.02.1968 r.50: „utrata przez
dziecko osobistych starań matki o jego utrzymanie i wychowanie
stanowi przede wszystkim o pogorszeniu sytuacji życiowej dziecka,
uzasadniającym odszkodowanie na podstawie art. 446 § 3. Jeżeli zaś
utrata ta dotyczy także świadczonych przez matkę usług, które nie
wymagają jej osobistych starań, to powstała w ten sposób szkoda
podlega wyrównaniu w drodze renty”. W tej sytuacji odszkodowanie
należy się także mężowi, jeżeli spadł na niego ciężar związany ze
sprawowaniem pieczy nad dziećmi i prowadzeniem gospodarstwa
domowego51.
Pogorszeniem jest również doznanie silnego wstrząsu
psychicznego na skutek tragicznej śmierci osoby bliskiej, co pociąga za
sobą osłabienie aktywności życiowej, zmniejszenie zarobków
i zwiększenie wydatków poniesionych na leczenie lub pomoc innych
osób. Tak SN w wyroku z dnia 8.05.1969 r.52

44 Uchwała SN z dn. 26.10.1970 r., III PZP 22/70, OSNCP 1971/78, poz. 120.
45 Orzeczenie SN z dn. 25.07.1967 r., I CR 81/67, OSNCP 3/68, poz. 48.
46 Orzeczenie SN z dn. 13.05.1969 r., II CR 128/69, OSPiKA 1970, poz. 122.
47 Orzeczenie SN z dn. 2.03.1964 r., III CR 18/64, OSNCP 1965, poz. 62.
48 Orzeczenie SN z dn. 15.10.2002 r., II CKN 985/00, Lex nr 77043.
49 Orzeczenie SN z dn. 4.01.1968 r., I PR 424/67 (nie publ.).
50 Orzeczenie SN z dn. 6.02.1968 r., I CR 654/67, OSNCP 1969/1, poz. 14.
51 Orzeczenie SN z dn. 23.07.1971 r., II CR 237/71, Monitor Prawniczy – Zestawienie Tez, 2001/8,
s. 467.
52 Orzeczenie SN z dn. 8.05.1969, II CR 114/69, OSNCP 1970, poz. 129.
www.odszkodowania24.eu

---

odszkodowania

Iwona Wilczewska

Artykuł pochodzi z serwisu www.Artelis.pl

Odszkodowanie na rzecz osób bliskich w przypadku

Autorem artykułu jest Iwona Wilczewska

1. Pojęcie osoby bliskiej
Przepisy art. 446 k.c. przyznają roszczenia odszkodowawcze
osobom bliskim zmarłego. W k.c. nie znajdujemy definicji osoby
bliskiej. Jednak w wielu przepisach k.c. posługuje się pojęciem osoby
bliskiej lub osoby będącej w bliskim stosunku. I tak np. art. 527 § 3 k.c.
dotyczący skargi pauliańskiej mówi „jeżeli … korzyść majątkową
uzyskała osoba będąca w bliskim stosunku …”, dalej art. 923 § 1
posługuje się pojęciem osoby bliskiej spadkodawcy. Jedynie k.k. w art.
115 § 11 objaśnia wyrażenie osoby bliskiej i mówi: „Osobą najbliższą
jest małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej
linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej
małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu”. Jednak nie
są to wszystkie osoby, które można uznać za bliskie w rozumieniu art.
446 k.c. Ustalenie z góry kręgu osób zaliczanych do osób bliskich nie jest
możliwe. Łatwo jest określić krąg osób uprawnionych do renty
obligatoryjnej, ponieważ do niego należą osoby, względem których na
zmarłym ciążył ustawowy obowiązek alimentacyjny (art. 446 § 2 zd. 1).
Wystarczy więc sięgnąć do przepisów k.r.o, który reguluje ten
obowiązek i wskazuje osoby uprawnione.
Wątpliwości pojawiają się przy wykładni przepisu art. 446 § 2
zd. 2 k.c., który przewiduje możliwość przyznania renty fakultatywnej
innym osobom bliskim, którym zmarły dobrowolnie i stale dostarczał
środków utrzymania, jeżeli z okoliczności wynika, że wymagają tego
zasady współżycia społecznego. Do tych osób należą nie tylko krewni
ale też inne osoby nie połączone ze zmarłym więzami rodzinnymi o ile
istnieje między nimi stosunek bliskości. W tych przypadkach decydujące
znaczenie mają nie więzy prawne a faktyczne, może to być np. bliska
więź duchowa, stosunki przyjacielskie.
Problem wyłania się na tle istnienia nowoczesnych związków
partnerskich. Należy odpowiedzieć na pytanie czy uprawnionymi z art.
446 § 2 zd. 2 k.c. mogą być: konkubina lub partner ze związku
homoseksualnego.
Odnośnie konkubiny sprawa przesądzona jest na jej korzyść1.
Chociaż początkowo odmawiano jej prawa do renty to obecnie bez
wątpienia konkubina jest osobą uprawnioną po spełnieniu odpowiednich
przesłanek. Przyczyną takiego stanowiska jest stale rosnąca liczba
konkubinatów w Polsce. Prawo nie może być ślepe na tego rodzaju
zjawisko społeczne. Byłoby rzeczą niesłuszną, gdyby sprawca zwolniony był z obowiązku naprawienia szkody tylko dlatego, że
doznała jej konkubina a nie żona zmarłego. Przecież nieformalne
związki funkcjonują tak samo jak związki zalegalizowane i śmierć
partnera z takiego związku wywołać może identyczną szkodę dla
pozostałych członków jak śmierć męża czy żony. Zmienia się także
opinia społeczna na temat konkubinatu. Obecnie związki te nie budzą już
zgorszenia, są akceptowane przez społeczeństwo. Dlatego słusznie
przyznaje się uprawnienia do renty konkubinie, chociaż nadal jej prawo
jest znacznie ograniczone w porównaniu z uprawnieniami żony
zmarłego.
Zupełnie inaczej przedstawia się problem związków
homoseksualnych. Właściwie nie ma przeszkód prawnych do przyznania
prawa do renty partnerowi ze związku homoseksualnego. Jednak przepis
art. 446 § 2 zd. 2 k.c. odwołuje się do zasad współżycia społecznego,
czyli wartości powszechnie akceptowanych w społeczeństwie. Właśnie
te zasady mogą przemawiać przeciwko przyznaniu uprawnień
partnerowi ze związku homoseksualnego. W Polsce cały czas związki
takie budzą niechęć.
W niektórych państwach ustawa przewiduje formalizację
związków osób tej samej płci np.: Dania, Holandia. Pomimo braku
możliwości legalizacji związków homoseksualnych w Polsce, w
rzeczywistości związki te istnieją. Jednak w przeciwieństwie do
nieformalnych związków heteroseksualnych związki homoseksualne
spotykają się z dezaprobatą społeczną. Wpływ na opinię społeczną może
też wywierać stanowisko ustawodawcy, który jak na razie zakazuje
legalizacji związków homoseksualnych. Dlatego obecnie partner ze związku homoseksualnego nie jest
uważany za osobę uprawnioną z art. 446 § 2 zd. 2 k.c., chociaż istnieje
możliwość, że w przyszłości wraz ze zmianą stanowiska ustawodawcy
i ze wzrostem akceptacji społecznej judykatura zacznie zasądzać
odszkodowania na rzecz tych osób.

1 Orzeczenie SN z dnia 2.12.1970 r., II CR 541/70, OSP 1972, nr 3, poz. 52.

www.odszkodowania24.eu

---

odszkodowania komunikacyjne

Iwona Wilczewska

Artykuł pochodzi z serwisu www.Artelis.pl

Okoliczności wyłączające odpowiedzialność na zasadzie

Autorem artykułu jest Iwona Wilczewska

Jak wskazano wyżej jedną z okoliczności egzoneracyjnych jest
wyłączna wina poszkodowanego. Dlatego też, jeżeli wyłączną przyczyną
szkody było zawinione działanie poszkodowanego to odpowiedzialność
wobec niego zostaje wyłączona. Zgodnie z przepisem art.435§1 k.c.
posiadacz pojazdu zostaje zwolniony od odpowiedzialności, gdy szkoda
nastąpiła „wyłącznie z winy poszkodowanego”.
Szkoda będąca następstwem wypadku samochodowego jest
wynikiem wielu przyczyn. Odpowiedzialność posiadacza pojazdu będzie
wyłączona, jeżeli wina poszkodowanego jest tak poważna, że według zasad nauki i doświadczenia życiowego tylko ona może być brana pod
uwagę i absorbuje inne okoliczności sprawy1.
Dlatego też ilekroć zdarzy się wypadek samochodowy należy
dokonać oceny zachowania się poszkodowanego z punktu widzenia
uchybień, a więc ciężaru gatunkowego winy poszkodowanego.
Następnie, analizując wszystkie przyczyny wypadku, trzeba je
wartościować, badając, które doprowadziły do powstania szkody.
Dopiero, gdy rozważania te doprowadzą do wniosku, że wina
poszkodowanego odegrała w danym wypadku tak ważną rolę, iż
„pochłonęła” niejako inne przyczyny, może nastąpić zwolnienie
posiadacza pojazdu od odpowiedzialności 2.
Przykładem wyłącznej winy poszkodowanego może być np.
niespodziewane wtargnięcie przechodnia na jezdnię, rzucenie się pod
jadący pojazd.
Drugą okolicznością egzoneracyjną jest wyłączna wina osoby
trzeciej, za którą posiadacz pojazdu mechanicznego nie ponosi
odpowiedzialności. Chodzi tu o osobę, której zawinione działanie
stanowi główna przyczynę wypadku. Istotną kwestią jest tu ustalenie kto
należy do kręgu osób trzecich, za które posiadacz pojazdu nie ponosi
odpowiedzialności. Według A. Rembielińskiego3 na winę osoby trzeciej
właściciel samochodu może się tylko wtedy powołać, gdy jest to osoba,
na której działanie nie miał żadnego wpływu, o tym działaniu nic nie
wie, nie może go przewidzieć, ani mu przeciwdziałać, ponieważ leży ono poza sferą jego zainteresowań i uwagi, nie uwzględnia zatem tego
działania w procesie eksploatacji samochodu i ruchu.
Z pewnością do kręgu tego nie należy kierowca pojazdu, bo
zgodnie z art.436§1 k.c. posiadacz pojazdu odpowiada za każdą osobę,
która prowadzi jego pojazd i to tak długo jak długo nie traci przez to
posiadania albo też nie stanowi to oddania samochodu w posiadanie
zależne. Jak wskazuje SN w swoim orzeczeniu4 : o oddaniu samochodu
innej osobie, na jej własny rachunek i niebezpieczeństwo może być
mowa jedynie wówczas, gdy nastąpiło to z jednoczesnym pozbyciem się
przez właściciela wszelkiego wpływu na ruch tego pojazdu. Wynika
stąd, że użytkujący musi mieć pełną swobodę w zakresie gospodarczej
eksploatacji samochodu (dysponowanie nim, osiąganie korzyści,
ponoszenie kosztów itp.). Wtedy określenie czasu, miejsca i sposobu
użycia zależy wyłącznie od niego. Chodzi tutaj o wyzbycie się przez
samoistnego posiadacza wszelkiego wpływu na ruch pojazdu (a więc o
utratę możności używania, dysponowania i kontroli). Nie zostanie więc
(właściciel) zwolniony od odpowiedzialności, jeżeli zachował
przynajmniej część tych uprawnień.
Dotychczasowe orzecznictwo Sądu Najwyższego kładzie nacisk
na momenty faktyczne, czyli kto wydawał instrukcje i polecenia, duże
znaczenie ma również okoliczność, czy samochód był używany za
wiedzą i zgodnie z wolą posiadacza samoistnego5.
Wyłączna wina osoby trzeciej, za którą posiadacz pojazdu
mechanicznego nie ponosi odpowiedzialności zwalnia posiadacza od ponoszenia odpowiedzialności cywilnej. Natomiast, w przypadku gdy
osoba trzecia tylko przyczyniła się do powstania lub zwiększenia
szkody, wtedy posiadacz pojazdu i osoba trzecia będą odpowiadały
solidarnie wobec poszkodowanego za powstałą szkodę.
Ostatnią z przesłanek egzoneracyjnych jest siła wyższa. Jeżeli
szkoda spowodowana przez ruch pojazdu powstała wskutek siły
wyższej, to zgodnie z art.435§1 k.c. posiadacz pojazdu jest zwolniony od
odpowiedzialności.
Kodeks cywilny nie definiuje pojęcia siły wyższej. Przyjmuje się,
że siła wyższa to zdarzenie pochodzenia zewnętrznego, którego skutków
nie da się przewidzieć, ani też im zapobiec (wszystkie trzy cechy muszą
występować łącznie). Przykładem siły wyższej może być powódź, burza
śnieżna, trzęsienie ziemi. Aby uznać powyższe okoliczności za siłę
wyższą posiadacz pojazdu musi zostać nimi nagle zaskoczony. Jeżeli
rozpoczął jazdę w takich warunkach nie może powołać się na siłę
wyższą. Nie jest też siłą wyższą zdarzenie, które powstaje wskutek wad
samochodu np. pęknięcie opony, wybuch silnika, a także stan zdrowia
kierowcy np. zawał serca a nawet zgon podczas prowadzenia
samochodu.
Należy podkreślić, że zaostrzoną odpowiedzialność na zasadzie
ryzyka ponosi tylko posiadacz samoistny i posiadacz zależny, natomiast
kierowca, który nie jest jednocześnie ani posiadaczem samoistnym ani
zależnym ponosi odpowiedzialność na zasadach ogólnych, czyli zasadzie
winy. W sytuacji, gdy za szkodę odpowiedzialny jest posiadacz pojazdu
mechanicznego (na zasadzie ryzyka) i kierowca (na zasadzie winy) poszkodowany powinien swoje roszczenia kierować przeciwko
posiadaczowi, gdyż nie musi mu udowodnić winy.

1A. Szpunar, Wynagrodzenie szkody wynikłej wskutek wypadku samochodowego, Państwo i Prawo
1966, nr 10, s. 476.
2 A. Wąsiewicz, Ubezpieczenia komunikacyjne, Bydgoszcz 1996, s. 68.
3 A. Rembieliński, Wina osoby trzeciej jako okoliczność wyłączająca odpowiedzialność właściciela
samochodu, Nowe Prawo 4/1964, s. 330.
4 Orzeczenie SN z dn. 11.08.1956 r., OSN I/1957, poz. 28.
5A. Szpunar, Legitymacja bierna przy odpowiedzialności za wypadki samochodowe, Palestra 1963, nr
5, s. 14.
www.odszkodowania24.eu

---

wysokie odszkodowania

Iwona Wilczewska

Artykuł pochodzi z serwisu www.Artelis.pl