Odszkodowanie na rzecz osób bliskich w przypadku
Autorem artykułu jest Iwona Wilczewska
1. Pojęcie osoby bliskiej Przepisy art. 446 k.c. przyznają roszczenia odszkodowawcze osobom bliskim zmarłego. W k.c. nie znajdujemy definicji osoby bliskiej. Jednak w wielu przepisach k.c. posługuje się pojęciem osoby bliskiej lub osoby będącej w bliskim stosunku. I tak np. art. 527 § 3 k.c. do...
1. Pojęcie osoby bliskiej
Przepisy art. 446 k.c. przyznają roszczenia odszkodowawcze
osobom bliskim zmarłego. W k.c. nie znajdujemy definicji osoby
bliskiej. Jednak w wielu przepisach k.c. posługuje się pojęciem osoby
bliskiej lub osoby będącej w bliskim stosunku. I tak np. art. 527 § 3 k.c.
dotyczący skargi pauliańskiej mówi „jeżeli … korzyść majątkową
uzyskała osoba będąca w bliskim stosunku …”, dalej art. 923 § 1
posługuje się pojęciem osoby bliskiej spadkodawcy. Jedynie k.k. w art.
115 § 11 objaśnia wyrażenie osoby bliskiej i mówi: „Osobą najbliższą
jest małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej
linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej
małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu”. Jednak nie
są to wszystkie osoby, które można uznać za bliskie w rozumieniu art.
446 k.c. Ustalenie z góry kręgu osób zaliczanych do osób bliskich nie jest
możliwe. Łatwo jest określić krąg osób uprawnionych do renty
obligatoryjnej, ponieważ do niego należą osoby, względem których na
zmarłym ciążył ustawowy obowiązek alimentacyjny (art. 446 § 2 zd. 1).
Wystarczy więc sięgnąć do przepisów k.r.o, który reguluje ten
obowiązek i wskazuje osoby uprawnione.
Wątpliwości pojawiają się przy wykładni przepisu art. 446 § 2
zd. 2 k.c., który przewiduje możliwość przyznania renty fakultatywnej
innym osobom bliskim, którym zmarły dobrowolnie i stale dostarczał
środków utrzymania, jeżeli z okoliczności wynika, że wymagają tego
zasady współżycia społecznego. Do tych osób należą nie tylko krewni
ale też inne osoby nie połączone ze zmarłym więzami rodzinnymi o ile
istnieje między nimi stosunek bliskości. W tych przypadkach decydujące
znaczenie mają nie więzy prawne a faktyczne, może to być np. bliska
więź duchowa, stosunki przyjacielskie.
Problem wyłania się na tle istnienia nowoczesnych związków
partnerskich. Należy odpowiedzieć na pytanie czy uprawnionymi z art.
446 § 2 zd. 2 k.c. mogą być: konkubina lub partner ze związku
homoseksualnego.
Odnośnie konkubiny sprawa przesądzona jest na jej korzyść1.
Chociaż początkowo odmawiano jej prawa do renty to obecnie bez
wątpienia konkubina jest osobą uprawnioną po spełnieniu odpowiednich
przesłanek. Przyczyną takiego stanowiska jest stale rosnąca liczba
konkubinatów w Polsce. Prawo nie może być ślepe na tego rodzaju
zjawisko społeczne. Byłoby rzeczą niesłuszną, gdyby sprawca zwolniony był z obowiązku naprawienia szkody tylko dlatego, że
doznała jej konkubina a nie żona zmarłego. Przecież nieformalne
związki funkcjonują tak samo jak związki zalegalizowane i śmierć
partnera z takiego związku wywołać może identyczną szkodę dla
pozostałych członków jak śmierć męża czy żony. Zmienia się także
opinia społeczna na temat konkubinatu. Obecnie związki te nie budzą już
zgorszenia, są akceptowane przez społeczeństwo. Dlatego słusznie
przyznaje się uprawnienia do renty konkubinie, chociaż nadal jej prawo
jest znacznie ograniczone w porównaniu z uprawnieniami żony
zmarłego.
Zupełnie inaczej przedstawia się problem związków
homoseksualnych. Właściwie nie ma przeszkód prawnych do przyznania
prawa do renty partnerowi ze związku homoseksualnego. Jednak przepis
art. 446 § 2 zd. 2 k.c. odwołuje się do zasad współżycia społecznego,
czyli wartości powszechnie akceptowanych w społeczeństwie. Właśnie
te zasady mogą przemawiać przeciwko przyznaniu uprawnień
partnerowi ze związku homoseksualnego. W Polsce cały czas związki
takie budzą niechęć.
W niektórych państwach ustawa przewiduje formalizację
związków osób tej samej płci np.: Dania, Holandia. Pomimo braku
możliwości legalizacji związków homoseksualnych w Polsce, w
rzeczywistości związki te istnieją. Jednak w przeciwieństwie do
nieformalnych związków heteroseksualnych związki homoseksualne
spotykają się z dezaprobatą społeczną. Wpływ na opinię społeczną może
też wywierać stanowisko ustawodawcy, który jak na razie zakazuje
legalizacji związków homoseksualnych. Dlatego obecnie partner ze związku homoseksualnego nie jest
uważany za osobę uprawnioną z art. 446 § 2 zd. 2 k.c., chociaż istnieje
możliwość, że w przyszłości wraz ze zmianą stanowiska ustawodawcy
i ze wzrostem akceptacji społecznej judykatura zacznie zasądzać
odszkodowania na rzecz tych osób.
1 Orzeczenie SN z dnia 2.12.1970 r., II CR 541/70, OSP 1972, nr 3, poz. 52.
www.odszkodowania24.eu
odszkodowania komunikacyjne
Iwona Wilczewska
Artykuł pochodzi z serwisu www.Artelis.pl
