Nowy system emerytalny - I , II i III filar
Autorem artykułu jest Zbigniew S. Ciszek
Zasady działania systemu
Nowy system emerytalny wszedł w życie 1 stycznia 1999 roku. Od tego czasu nie obowiązuje już system, oparty wyłącznie na tzw. "umowie międzypokoleniowej", czyli na zasadzie, że osoby pracujące płacą na utrzymanie osób na emeryturze.
Zasady działania systemu
Nowy system emerytalny wszedł w życie 1 stycznia 1999 roku. Od tego czasu nie obowiązuje już system, oparty wyłącznie na tzw. "umowie międzypokoleniowej", czyli na zasadzie, że osoby pracujące płacą na utrzymanie osób na emeryturze. System ten stawał się coraz bardziej niewydolny ze względu na zmniejszającą się liczbę pracujących w stosunku do liczby świadczeniobiorców. Z tego względu zaistniała konieczność modyfikacji założeń. Na podstawie doświadczeń zagranicznych, między innymi reformy systemu emerytalnego w Chile, stworzono system oparty na trzech filarach. Twórcy nazwali ten system "Bezpieczeństwo dzięki różnorodności".
I filarem określa się zreformowany Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
Otwarte fundusze emerytalne (OFE) to II filar,
natomiast wszystkie pozostałe formy długoterminowego oszczędzania na dodatkową emeryturę (np. pracownicze programy emerytalne, ubezpieczenia na życie z opcją inwestycyjną, fundusze inwestycyjne, lokaty bankowe, inwestycje giełdowe etc.) nazywamy III filarem.
Dwa pierwsze filary są obowiązkowe, zaś trzeci jest dobrowolny. Twórcy reformy zakładali, że dobrowolne gromadzenie dodatkowych oszczędności emerytalnych w trzecim filarze jest niezbędne, jeśli ubezpieczonemu zależy, aby poziom życia na emeryturze nie obniżył się znacząco w stosunku do okresu aktywności zawodowej. W pierwszym roku działania reformy emerytalnej (1999) jej uczestnikami mogły być osoby urodzone po 31 grudnia 1948 roku. Grupa ta została dodatkowo podzielona przez ustawodawcę na dwie podgrupy: osoby urodzone przed 1 stycznia 1969 roku - grupa starsza, osoby urodzone po 31 grudnia 1968 roku - grupa młodsza. Osoby z grupy starszej (które w roku 1999 podlegały obowiązkowi ubezpieczenia społecznego) mogły do 31 grudnia 1999 roku podjąć decyzję o przystąpieniu do OFE lub pozostawieniu swoich emerytalnych składek jedynie w ZUS.
Natomiast osoby z grupy młodszej zostały zobligowane przez ustawodawcę do wyboru jednego z OFE bez możliwości pozostawienia składek jedynie w I filarze. Począwszy od stycznia 2000 roku zasady przystępowania do Otwartych Funduszy Emerytalnych są następujące: osoby urodzone po 31 grudnia 1968 roku, które rozpoczynają pierwszą pracę lub działalność· gospodarczą (podlegające ubezpieczeniu społecznemu) na wybór OFE mają 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczenia społecznego. Jeżeli samodzielnie nie dokonają wyboru, zostaną przydzielone do funduszu w drodze losowania, które przeprowadza ZUS 2 razy w roku (w styczniu i w lipcu). osoby urodzone przed 1 stycznia 1969, które w 1999 r. nie podlegały obowiązkowi ubezpieczenia społecznego i które w dniu powstania takiego obowiązku nie mają ukończonych 50 lat, mają 6 miesięcy na wybór funduszu emerytalnego od powstania obowiązku ubezpieczenia. Jeśli w tym terminie nie dokonają wyboru otwartego funduszu emerytalnego, w przyszłości będą otrzymywały emeryturę wyłącznie z ZUS-u. W poprzednio obowiązującym systemie emerytalnym wysokość wpłacanych składek nie miała bezpośredniego wpływu na wysokość emerytury. Natomiast w nowym systemie, zarówno w I jak i w II filarze, przelewane przez pracodawcę składki zapisywane są na indywidualnych kontach klientów. Schemat działania systemu Pensja każdego pracownika wynosi obecnie 123% pensji sprzed reformy emerytalnej ("ubruttowienie"). Składka emerytalna - wynosi 19,52 % wynagrodzenia pracownika. Składka jest opłacana w równych częściach przez pracownika (9,76 %) i pracodawcę (9,76 %). W ten sposób na ubezpieczenie emerytalne łącznie przez pracownika i pracodawcę wpłacana jest składka w wysokości 19,52% wynagrodzenia brutto, z czego 7,3% przekazywane jest do Otwartego Funduszu Emerytalnego, natomiast 12,22% do ZUS-u. Składka na ubezpieczenie emerytalne i rentowe jest limitowana. Limit ten jest równy 30-krotności średniej prognozowanej miesięcznej płacy w Polsce. Po osiągnięciu tego limitu nie są płacone składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe, a więc efektywnie pensja pracownika wzrasta, a koszt pracy dla pracodawcy się zmniejsza
Zasady funkcjonowania nowego systemu emerytalnego
Od 1 stycznia 1999 roku obowiązuje w Polsce nowy system ubezpieczeń społecznych. Jego zasady działania określiła ustawa z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych. Celem realizowanej reformy jest zmiana systemu emerytalnego na taki, który zapewni jego uczestnikom odpowiedni poziom dochodów w momencie przejścia na emeryturę. Koncepcja polskiej reformy została oparta na sprawdzonych doświadczeniach innych krajów. Wprowadzony nowy system emerytalny ma charakter systemu mieszanego, to jest pokoleniowo-kapitałowego i opiera się na tzw. trzech filarach.
Zalety nowego systemu emerytalnego:
sprawiedliwość - poprzez ścisłe powiązanie płaconej składki z przyszłym świadczeniem,
bezpieczeństwo - poprzez połączenie systemu repartycyjnego i kapitałowego,
przejrzystość systemu - poprzez jego prostą i jasną konstrukcję,
samofinansowanie systemu,
zapewnienie emerytom godziwych warunków życia,
wzmocnienie społecznego poczucia wartości pracy,
odciążenie budżetu państwa od wydatków na emerytury i renty.
System trzech filarów
Pierwszy filar obowiązkowego systemu emerytalnego zarządzany przez państwo oparty jest na tzw. umowie międzypokoleniowej. Składki w tym systemie są opłacane zarówno przez pracodawcę jak i pracownika. Środki te ewidencjonowane są na indywidualnych kontach prowadzonych przez zreformowany Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Wysokość zgromadzonego kapitału podlega corocznej waloryzacji i stanowi podstawę przyszłej emerytury.
Drugi filar systemu emerytalnego będzie docelowo obowiązkowy dla wszystkich osób czynnych zawodowo i podlegających stosownym przepisom ustawy. Opiera się on na systemie kapitałowym, zarządzanym przez prywatne instytucje finansowe. Składki wpływają na indywidualne konta w otwartych funduszach emerytalnych. Gromadzony w ten sposób kapitał jest inwestowany i pomnażany przez powszechne towarzystwa emerytalne. Środki w ten sposób zgromadzone zapewnią ubezpieczonemu drugą cześć świadczenia emerytalnego.
Trzeci filar. Uczestnictwo w trzecim filarze systemu jest dobrowolne i dostępne dla wszystkich. Ta część systemu ma też charakter kapitałowy a składki wpływające na indywidualne konta pracowników zarządzane są przez instytucje finansowe. W Polce w zakres tego filaru wchodzą tylko pracownicze programy emerytalne. Decyzje o uruchomieniu programu podejmuje pracodawca natomiast decyzję o przystąpieniu do programu podejmuje pracownik. Programy te mogą być realizowane w różny sposób, na podstawie:
umowy z zakładem ubezpieczeń dotyczącej grupowego ubezpieczenia na życie,
umowy z towarzystwem ubezpieczeń wzajemnych,
pracowniczego funduszu emerytalnego utworzonego przez pracodawcę,
umowy z funduszem inwestycyjnym.
Zbigniew S.Ciszek
---
Artykuł pochodzi z serwisu www.Artelis.pl
